Ahkam

Soru 23: İki adil şahidin şahadet etmesi üzerine belli bir müçtehidin salahiyetini öğrendikten sonra, tekrar baş-kalarından da araştırmam bana farz mıdır? Cevap: Taklit şartlarını taşıyan belli bir müçtehidin salahiyeti hakkında iki uzman alim ve adil kişinin şahadet etmesine güvenilebilir ve artık bunu başkalarından sormak farz değildir.
Soru 24: Taklit merciini seçme ve onun fetvalarını elde edebilmenin yolları nelerdir? Cevap: Taklit merciinin müçtehit veya a'lem olması, birkaç yolla tespit edilir: 1- Denemeyle. 2- Kesin bilgi edinmekle; bu bilgi halk arasında meşhur olmasıyla elde edilse bile. 3- İtminan yoluyla. 4- İki adil bilir kişinin şahadet etmesiyle. Taklit merciinin fetvasını elde etmek de birkaç yolla olur: 1- Kendisinden duymakla. 2- İki adil kişinin nakletmesiyle; velev ki bir adil kişinin nakletmesiyle de olabilir. 3- Sözüne güvenilen bir kişinin söylemesiyle. 4- Müçtehidin hatasız ve güvenilir olan risalesine baş-vurmakla.
Soru 25: Merci seçimi için vekil tayin etmek -Çocuk, babasını ve öğrenci, üstadını vekil tayin etmesi gibi- doğru mudur? Cevap: Vekil tayin etmeden maksat; şartları taşıyan müçtehidi araştırmak ise, sakıncası yoktur. Bunların bu konudaki görüşleri, kesin bilgi ve itminana vesile olursa veya şahitlik sıfatlarını taşıdıkları takdirde geçerli ve muteber olur.
Soru 26: Bazı müçtehitlerden kimi taklit etmem gerektiğini sorduğumda, bana; "Falan müçtehidi taklit et-mek mükellefiyetinin üzerinden kalkmasına sebep olur." dediler. Ben o müçtehidin a'lem olduğunu bilmi-yorsam veya a'lem olmadığına ihtimal veriyorsam, ya da başkalarının da benzer şahadetleri olduğu için onun a'lem olmadığına mutmain olursam acaba onların sözüne itimat edebilir miyim? Cevap: Fetva verebilecek bir müçtehidin, a'lemiyeti şer'an belli olursa ve buna zıt bir delil meydanda olmazsa ona şer'an uymak gerekli olur. Kesin bilgi ve güven hasıl olması da gerekmez. Bu durumda muhtemel zıt delilleri de araştırmak gerekmez.
Soru 27: Şer'î hükümlerle ilgili sorulara cevap vermeye izinli olmayan, bir çok yerde hataya düşen ve ahkamı da yanlış nakleden birisinin, şer'î hükümlere cevap ver-meyi üstlenmesi caiz midir. Risaleden (ilmihalden) okuyarak naklederse, ona güvenilerek amel edilebilir mi? Cevap: Şer'î hükümleri ve fetvaları nakletmek için izin gerekmez. Ama, hata ve yanlışlık yaparsa bu mesuliyeti üstlenmesi caiz değildir. Herhangi bir konuda fetva nakletmede yanlışlık yapar da, daha sonra fark ederse naklettiği şahıslara hata yaptığını bildirmesi farzdır. Her halükârda sözünün ve naklinin sıhhatine güven ve itminan hasıl olmadıkça, her fetva nakledenin sözüyle amel etmek caiz değildir.
Soru 28: A'lem olmayan bir müçtehidin fetvasına göre ölü müçtehidin taklidinde baki kalmıştık. Eğer, ölen müçtehidin fetvasında baki kalmak, a'lem müçtehidin iznini gerektiriyorsa, baki kalmak için a'leme müracaat etmek farz mıdır? Cevap: A'lem olmayan müçtehidin fetvası bu konuda a'lem olan müçtehidin fetvasıyla aynı olursa, gayri a'lemin fetvasına uymanın sakıncası yoktur. Ve a'leme de dönmeye gerek yoktur.
Soru 29: Yeni ortaya çıkan meselelerde, delillerden doğru bir şekilde hüküm çıkaramayan a'lem müçtehitten dönmek caiz midir? Cevap: Mükellefin ihtiyat etmesi mümkün olursa ih-tiyat eder. Eğer mümkün olmazsa, aynı meselede a'le-miyette sonraki derecede yer alan müçtehide dönmesi ve onu taklit etmesi farzdır.
Soru 30: Ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığım müçtehitten İmam Humeyni'nin bazı fetvalarından hayattaki bir müçtehidin fetvalarına dönmek için izin almam gerekli midir? Veya bu hususta diğer müçtehitlere de müracaat edilebilir mi? Cevap: Bu konuda, ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığınız müçtehide müracaat etmeniz farzdır.
Soru 31: A'lem'den dönüp, gayr-i a'lem taklit edilebilir mi? Cevap: Gayr-i a'leme dönmek ihtiyatın zıddınadır. Hatta ihtiyata göre a'lemin fetvası gayr-i a'lemin fetvasıyla farklı olursa, ondan dönmek caiz değildir.
Soru 32: Büyük müçtehitlerden birisinin fetvasına göre İmam'da baki kaldım. Ama sizin fetvalarınızı öğrendikten sonra, önceki durumdan vazgeçip amellerimi İmam'ın ve sizin fetvalarınıza uyarak yapıyorum. Benim bu dönüşümde bir sakınca var mıdır? Cevap: Farz ihtiyat gereği, diri bir müçtehitten, diri olan başka bir müçtehide geçmek caiz değildir; ancak, mükellefe göre ikinci müçtehit birinci müçtehitten daha bilgili olur ve fetvaları da farklı olursa, bu durumda farz ihtiyat gereği ikinci müçtehide dönülmelidir.

Soru 23: İki adil şahidin şahadet etmesi üzerine belli bir müçtehidin salahiyetini öğrendikten sonra, tekrar baş-kalarından da araştırmam bana farz mıdır?

Cevap: Taklit şartlarını taşıyan belli bir müçtehidin salahiyeti hakkında iki uzman alim ve adil kişinin şahadet etmesine güvenilebilir ve artık bunu başkalarından sormak farz değildir.

Soru 24: Taklit merciini seçme ve onun fetvalarını elde edebilmenin yolları nelerdir?

Cevap: Taklit merciinin müçtehit veya a'lem olması, birkaç yolla tespit edilir:
1- Denemeyle.
2- Kesin bilgi edinmekle; bu bilgi halk arasında meşhur olmasıyla elde edilse bile.
3- İtminan yoluyla.
4- İki adil bilir kişinin şahadet etmesiyle.
Taklit merciinin fetvasını elde etmek de birkaç yolla olur:
1- Kendisinden duymakla.
2- İki adil kişinin nakletmesiyle; velev ki bir adil kişinin nakletmesiyle de olabilir.
3- Sözüne güvenilen bir kişinin söylemesiyle.
4- Müçtehidin hatasız ve güvenilir olan risalesine baş-vurmakla.

Soru 25: Merci seçimi için vekil tayin etmek -Çocuk, babasını ve öğrenci, üstadını vekil tayin etmesi gibi- doğru mudur?

Cevap: Vekil tayin etmeden maksat; şartları taşıyan müçtehidi araştırmak ise, sakıncası yoktur. Bunların bu konudaki görüşleri, kesin bilgi ve itminana vesile olursa veya şahitlik sıfatlarını taşıdıkları takdirde geçerli ve muteber olur.

Soru 26: Bazı müçtehitlerden kimi taklit etmem gerektiğini sorduğumda, bana; "Falan müçtehidi taklit et-mek mükellefiyetinin üzerinden kalkmasına sebep olur." dediler. Ben o müçtehidin a'lem olduğunu bilmi-yorsam veya a'lem olmadığına ihtimal veriyorsam, ya da başkalarının da benzer şahadetleri olduğu için onun a'lem olmadığına mutmain olursam acaba onların sözüne itimat edebilir miyim?

Cevap: Fetva verebilecek bir müçtehidin, a'lemiyeti şer'an belli olursa ve buna zıt bir delil meydanda olmazsa ona şer'an uymak gerekli olur. Kesin bilgi ve güven hasıl olması da gerekmez. Bu durumda muhtemel zıt delilleri de araştırmak gerekmez.

Soru 27: Şer'î hükümlerle ilgili sorulara cevap vermeye izinli olmayan, bir çok yerde hataya düşen ve ahkamı da yanlış nakleden birisinin, şer'î hükümlere cevap ver-meyi üstlenmesi caiz midir. Risaleden (ilmihalden) okuyarak naklederse, ona güvenilerek amel edilebilir mi?

Cevap: Şer'î hükümleri ve fetvaları nakletmek için izin gerekmez. Ama, hata ve yanlışlık yaparsa bu mesuliyeti üstlenmesi caiz değildir. Herhangi bir konuda fetva nakletmede yanlışlık yapar da, daha sonra fark ederse naklettiği şahıslara hata yaptığını bildirmesi farzdır. Her halükârda sözünün ve naklinin sıhhatine güven ve itminan hasıl olmadıkça, her fetva nakledenin sözüyle amel etmek caiz değildir.

Soru 28: A'lem olmayan bir müçtehidin fetvasına göre ölü müçtehidin taklidinde baki kalmıştık. Eğer, ölen müçtehidin fetvasında baki kalmak, a'lem müçtehidin iznini gerektiriyorsa, baki kalmak için a'leme müracaat etmek farz mıdır?

Cevap: A'lem olmayan müçtehidin fetvası bu konuda a'lem olan müçtehidin fetvasıyla aynı olursa, gayri a'lemin fetvasına uymanın sakıncası yoktur. Ve a'leme de dönmeye gerek yoktur.

Soru 29: Yeni ortaya çıkan meselelerde, delillerden doğru bir şekilde hüküm çıkaramayan a'lem müçtehitten dönmek caiz midir?

Cevap: Mükellefin ihtiyat etmesi mümkün olursa ih-tiyat eder. Eğer mümkün olmazsa, aynı meselede a'le-miyette sonraki derecede yer alan müçtehide dönmesi ve onu taklit etmesi farzdır.

Soru 30: Ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığım müçtehitten İmam Humeyni'nin bazı fetvalarından hayattaki bir müçtehidin fetvalarına dönmek için izin almam gerekli midir? Veya bu hususta diğer müçtehitlere de müracaat edilebilir mi?

Cevap: Bu konuda, ölü müçtehidin taklidinde baki kalmak hususunda izin aldığınız müçtehide müracaat etmeniz farzdır.

Soru 31: A'lem'den dönüp, gayr-i a'lem taklit edilebilir mi?

Cevap: Gayr-i a'leme dönmek ihtiyatın zıddınadır. Hatta ihtiyata göre a'lemin fetvası gayr-i a'lemin fetvasıyla farklı olursa, ondan dönmek caiz değildir.

Soru 32: Büyük müçtehitlerden birisinin fetvasına göre İmam'da baki kaldım. Ama sizin fetvalarınızı öğrendikten sonra, önceki durumdan vazgeçip amellerimi İmam'ın ve sizin fetvalarınıza uyarak yapıyorum. Benim bu dönüşümde bir sakınca var mıdır?

Cevap: Farz ihtiyat gereği, diri bir müçtehitten, diri olan başka bir müçtehide geçmek caiz değildir; ancak, mükellefe göre ikinci müçtehit birinci müçtehitten daha bilgili olur ve fetvaları da farklı olursa, bu durumda farz ihtiyat gereği ikinci müçtehide dönülmelidir.