Hayyul Kayyum-3
Bu durumda "Allah'tır ki, O'ndan başka ilâh yoktur. Diridir, koruyup yöneticidir." ayeti ile "Elif, Lam, Mim. Allah'tır ki, O'ndan başka ilâh yoktur. Diridir, koruyup yöneticidir." (Âli İmrân, 12) ayetinde yer alan "Diridir." ifadesinin, haberden sonra gelen ikinci haber olması daha uygundur. Böyle olunca da hayatın özgü kılınışını, hasredilişini ifade etmiş olur. Çünkü ifadenin açılımı; Allah'tır ki diridir... şeklindedir. Şu hâlde ayet, hayatın tamamen Allah'a özgü olduğunu ifade etmektedir. O'nun başka canlılara bahşettiği hayat başka.
"Kaimdir", (Keyyum) sıfatına gelince; dilbilimcilere göre, bu kelime, "fey'ul" veznindedir. Tıpkı, "keyam" kelimesinin "fey'al" vezninde olması gibi. Kökü "kıyam"dır ve mübalağaya delalet eden bir sıfattır. "Kıyam" kavramı, bir şeyi koruma yapıpetme, yönetme, terbiye etme, denetleme ve güç yetirme anlamını ifade eder ki, bütün bunlar, dikilme anlamında "kıyam" dan alınan anlamlardır. Çünkü bu anlamlarla dikilme arasında birbirini gerektirme söz konusudur.
Yüce Allah, yarattığı varlıkları ilgilendiren işler üzerinde kaim olmayı (denetleme, evirip çevirme, yönetme, eğitme, güç yetirme yetkisini) zatına özgü kılıyor: "Her nefsin bütün kazandıkları üzerinde gözetici olan mı?" (Ra'd, 33) Bir diğer ayette ise, daha kapsamlı bir ifade kullanılıyor: "Allah, adaleti ayakta tutarak gerçekten kendisinden başka ilâh olmadığına şahitlik etti; melekler ve ilim sahipleri de O'ndan başka ilâh olmadığına şahitlik ettiler. Mutlak güç ve hikmet sahibi Allah'tan başka ilâh yoktur." (Âli İmrân, 18) Bu ayette yüce Allah'ın tüm varlıkları adaletle denetlediği, varlık âleminde alıpverdiği (varlık, bir alıpvermeden başka bir şey değildir) her şeyi adalet ilkesine göre gerçekleştirdiği, herkese ve her şeye hak ettiğini verdiği anlatılıyor. Ardından, adalet ilkesine dayalı bu denetimin, O'nun iki sıfatının gereği olduğu vurgulanıyor: Aziz ve Hakim... O, üstün gücüyle her şeyi denetliyor ve hikmetinin gereği olarak bu denetimi adalet ilkesi doğrultusunda gerçekleştiriyor.
Kısacası, yüce Allah, bütün varlıkların varlıkları, nitelikleri ve etkinlikleriyle kaynaklandıkları ilk güçtür. Hiçbir kaynak, hiç bir başlangıç yoktur ki, O'nda son bulmasın. Şu hâlde O, bütün yönleriyle ve gerçek anlamda her şeyin kontrolünü elinde tutmaktadır. Bu denetim ve kontrol asla gevşemez ve savsaklanamaz. O'nun bir şekilde izin vermiş olması dışında hiç bir varlığın böyle bir yetkisi ve gücü yoktur. O, zayıflamaz ve gevşemez bir denetimi tekelinde tutmaktadır. Başkaları ise, bu denetimin altındadır.
Burada iki tür hasr ve özgü kılma gözümüze çarpıyor:
O'nun kıyama özgü kılınışı ve kıyamın O'na özgü kılınışı... Birincisine, ayeti kerimedeki "kayyûm" sıfatının "Allah" isminin haberden sonraki haberi oluşu delalet etmektedir. (Allahu'lkayyûm=Allah kayyûmdur). İkincisine de, bundan sonra gelen cümle delalet ediyor: "O'nu uyuklama ve uyku tutmaz."
Bu açıklamalardan çıkan sonuca göre, "kayyûm" sıfatı, yüce Allah hakkında ispat edilen tüm izafî sıfatların temelidir. İzafî sıfatlardan kastettiğimiz, bir şekilde, yüce Allah'ın zatının dışındaki anlamlara delalet eden isimlerdir. Yaratıcı, rızk veren, mubdi (ilk kez var eden), muîd (yaratmayı tekrarlayan), dirilten, öldüren, bağışlayan, rahim ve vedûd (seven, rahmeti çok olan) gibi.
Hayyul Kayyum-2
Hayyul Kayyum-1 ALLAHIN SELBÎ SIFATLARI
Arş ve Kursi -1
Allahın Zatı Ve Sıfatı-1
