Pervin İtisami

Rahşende İtisami Hanım ‘Pervin İtisami’ diye meşhur olmuş çağdaş şairlerden sayılmaktadır. O, 25 İsfend 1285’te (1906) Tebrizde doğdu. Babası İtisam ül-Mülk meşhur edib ve bilim adamı idi ve annesi Ahter ul-Muluk Kulam Ali Hanın kızı ve meşhur şair Şûri Bahşayişi’nin torunu idi. Edebiyat ve Arapçayı babasının yanında öğrendi ve yüksek eğitimine üniversitede devam etti. Mezuniyet töreninde (1303 güneş yılı/1924) çok ilgi çeken ve teşvik edilen Kadın ve Tarih söylevini yaptı. Pervin sürekli babasının yanında çeşitli becerileri edinmeye meşguldü ve babası ise yedi yaşından beri şiir söylemeye başlayan kızının istidadını yetiştirmeye çok çaba sarfetti. Bu hanım 1313 güneş yılında (1934) babasının amcası oğlu ve Kirmanşahın polis şefi olan Fadlullah Arta (Humâyun Fal) ile evlendi ancak bu evlenme çok sürmedi ve ayrılıkla sonuçlandı. Bu etkileyici olaydan sonra Pervin bir süre Tahran Yüksek Eğitim Merkezi'nde kütüphaneci olarak çalıştı ve aynı halde kendi güzel şiirlerini de söylemeye devam ediyordu. Ancak ecel eli onu 34 yaşında tuttu ve 16 Ferverdin 1320 (1940) gecesi tifo hastalığı ile Tahran'da bu dünyadan göçtü. Cenazesini Kuma götürdüler ve aile mezarlığında babasının yanında gömdüler. Pervin'in yüksek dehası ve olağanüstü istidadı sürekli babası ile birlikte olan bilginler ve alim insanların hayranlık sebebi olmuştu. Bunun yüzünden bazıları onun yazdığı şiirlerin kendi şiirleri olmadığı kanısında idiler. Bu değerli kadın şair kuşkusuz Fars edebiyatı tarihinde parlayan en büyük İranlı kadın şairdir. Şiirleri toplu şekilde basılmadan önce babası tarafından çıkarılan Bahar Dergisinde yayılmaya başlamıştı (1300-1302/1921-1923). Onun 6500 beyit kaside, mesnevi ve kıta türlerini ihtiva eden şiirler külliyatı şimdiye kadar defalarca yayınlanmıştır. Külliyatın mukaddemesi Üstâd ‘Muhammed Taki Melik üş-Şüera Bahar’ tarafından yazılmış ve Pervinin şiirlerinin üslubu ve özellikleri hakkındadır. Pervinin ömrü çok kısa idi. Yazar kadınların içinde çok azı böyle bir kısa süre içinde yaygın ün ve şöhret kazanmak gibi bir tâlihi vardı. Pervinin şiiri sade, güzel ve hoşdur. Ahlâk ve bütün güzel ve adilce ahlâki tabirler ve kavramlar parlak yıldızlar gibi Pervinin külliyatında parlamaktadır; nitekim Üstâd Bahar onun şiirleri hakkında şöyle söylemiştir: ‘Pervin, şiirlerinde hikmetli ve mistik sözlerinden sonra insanı çaba ve amel, yaşam umudu, fırsatı değerlendirme, yetkinlik ve sanatların edinmesi, gayret ve pratik olma, iyi tâlih ve fazilete doğru sürüklemektedir.’ Dr. Muhammed Muin ise onun hakkında şöyle söylemiştir: ‘Pervin'in düşünceleri yenidir ve toplumsal, ahlâki ve eleştirici kavramları içermektedir. Onun nükteleri, hikmetli örneklemeleri ve düşünceleri insanı şaşırtıyor. Pervin eserlerinin çoğunda bir şefkatli anne gibi kendi sevigili çocuğu ile konuşmaktadır. Gerçekçidir ve buna göre de yaşamın acılarını iyice anlayıp okura sunmaktadır.’ Pervin kaside türü şiirlerinde söz dağarı bakımından beşinci ve altıncı asırların (11 ve 12. Milâdi yüzyıllar) şairleri özellikle Nasır Hüsrev Kubadiyani’nin takipçisidir. Başka şiirlerinde ise kıt’alarda, değerli mesnevilerinde ve gazellerde sözleri daha çok Irakî üslubunu anımsatmaktadır. Şiirleri çoğunlukla sade ve bazan da çağdaş şivesi etkisi altındadır. Ancak düşünceleri çok yeni ve yüksek toplumsal, ahlâki ve eleştirici kavramları içermektedir. Onun bütün eserlerindeki nükteleri, hikmetli tavsiyeleri ve yüksek düşünceli sözleri okurları şaşırtmaktadır. O, tartışmalar ve çoğunlukla kişilerle eşya arasında başlayan soru ve cevap konuşmaları yaratıp onun vasıtasıyla istediği sonuçlara varmak tekniğinde çok güçlüdür. Yaklaşık bütün eserlerinde hakikatı arayan ve gerçekçi bir şairdir. Bu yüzden yaşamın acılarını her kesten daha iyi anlayıp özel beceri ile okura göstermektedir. Onun yaşamın kaynağı hakkındaki anlayışı aydındır ve şiddetli biçimde dîni ve mistik düşüncelerin etkisi altındadır...

Kaynaklar:

1- Danişname-yi Edebiyat-i Farsi, İran Şairleri biyografisi, Leyla Sûfi, 1379

2- Pervin İtisami, İranın Gçrkemli İnsanları, Tahran Büyükşehir Belediyesi kültür ve sanat kurumu, 1385

3- Dorc Kültürel CD

4- Pervin İtisami’nin kasideler, mesneviler, örneklemeler ve kıt’aları Külliyatı, Veliyyullah Durudiyan, Ney Yayınevi, 1385

Yazdır