Önemli Farsça Nesirler (3)
HANEFİ FIKHI HÜKÜMLERİNE DAİR RİSALE
Hanefî Fıkhı Hükümlerine Dair Risale: Bu eserin bir nüshası, merhum Dr. Mehdi Beyânî’ye ait çok eski bir mecmuanın içinde yer almaktadır. Bir diğer nüshası da İstanbul’da mevcuttur. Bu risalenin bir bölümü, yani onun metni, Hekîm Ebû’l-Kâsım b. Muhammed-i Semerkandî’nin (ö.343/954) tasnifi, Mukaddime ve Hatimesi de VIII/XIV. yüzyılda yaşamış olan “Hâce-i Pârsâ” diye bilinen Hâce Muhammed Hâfız-i Buhârî’ye aittir.
ET-TEFHİM Lİ-EVAİLİ SİNA ATİT-TENCİM
Et-Tefhîm li-Evâili Sinâ‘ati’t-Tencîm: IV/X. ve V/XI. yüzyıl büyük alimlerinden Ebû Reyhân-i Bîrûnî’nin eseri olup ilkönce Huseyn-i Hârezmî’nin kızı Reyhâne’nin adına Farsça olarak yazmış (420/1029) daha sonra da üstadın kendisi, bunu Arapça olarak kaleme almıştır. Arapça ve Farsça nüshalarının ikisi de şu anda elimizde mevcuttur. Bu eser, astronomi, hendese ve hesap konularına özgü olarak yazılmış ilk ve en önemli Farsça kitaptır. Ayrıca yazarının, bilim dünyasının önemli ve ileri gelen şahsiyetlerinden olması açısından da büyük bir önem taşımaktadır. Ebû Reyhân, bu eserinde matematik bilimi konusunda Farsça’daki mevcut kavramlardan mümkün olduğu noktaya kadar yararlanmaya çalışmıştır. Bu kavramlar, genellikle Sâsânîler dönemi sonunda astronomi ve matematik ile ilgili var olan kavramların aynısıdır. Bazı kavram ve ibareler de Hintçe ve Sanskritçeden alınmıştır. Bu kitapta Arapça kavramların kullanılmasına az rastlanır, Arapçadan gelmiş olan kelime ve kavramlar da o günün Farsçasıyla uyumlu olan sade ve kullanılan kavramlardır.
EBÜ NESR-İ MUŞKANIN RİSALELERİ
Ebû Nasr-i Muşkân’ın Risâleleri: Ebû Nasr Mansûr b. Muşkân, Gazneliler döneminin büyük yazarlarındandır ve görüldüğü kadarıyla Şemsu’l-Kefât Ahmed b. Hasan-i Meymendî’nin seçilmesinden sonra vezirliğe (401/1010), divan sahipliği yazıcı makamının boşalmasından sonra da Mahmûd’un emriyle bu makama atandı, Mes‘ûd döneminde de bu görevi, 431/1039 yılında ölünceye dek sorumluluk bilinci içinde en iyi bir şekilde yerine getirdi. Ebû Nasr, Fars ve Arap nesrinin her ikisinde de büyük bir başarıya sahip olup Arapça ve Farsça eserler kendisine nisbet edilmiştir. Beyhakî, onun birkaç Farsça mektubunu kendi tarihinde nakletmiş, Gazneli devleti ileri gelenlerinin Sultan Mes‘ûd’a mektubu ve onun Gazne’ye davet edilmesi, Sultan Mes‘ûd’un Kadir Han’a mektubu, Sultan Mes‘ûd’un Harezmşahlardan Altuntaş’a mektubu bunlardandır.
ACAYİBUL-BULAN
Acâyibu’l-Buldân: Bu eser, Ebû’l-Mueyyed-i Belhî’ye aittir. Elde mevcut olan nüshası, Ebû Mueyyed’in telif etmiş olduğu ve IV/X. yüzyılda ve V/XI. yüzyıl başlarında ünlü olan yeniden yazılmış şeklidir. Bu kitapta, Sistân tarihinden birkaç kez söz edilmiş ve onda çöllerin, denizlerin acayipliklerinden veya memleketlerin acayipliklerinden söz edilmiş olup Târîh-i Sistân kitabının sahibi, eserinde Sistân’ın acayiplikleri konusunda anlattığı konuların büyük bir bölümünü bu kitaptan aktararak yazmıştır.
Önemli Farsça Nesirler (2)
Önemli Farsça Nesirler (1)
IV/X. Yüzyılın Büyük Şairleri (2)
IV/X. Yüzyılın Büyük Şairleri (1)
